Britaniku rrëfen se si u shmang Lufta e Tretë Botërore me rusët në Aeroportin e Prishtinës me 1999

E vazhdon punën e ushtarakut, por edhe nëse do të mbetej në uniformë edhe për një shekull, Martin Browningut, zor se do të mund t’i përsëriten tri momente fort unike nga misioni në Kosovë, 23 vjet më parë.

Paqeruajtësi britanik që si pjesë e 50 mijë trupave të NATO-s hyri në Kosovë më 12 qershor 1999, do të bëhej dëshmitar i një përplasjeje që mund të ishte me pasoja për tërë botën.

Browning për Klankosova rrëfen se si u shmang sipas tij Lufta e Tretë Botërore kur trupat perëndimore u përballen me forcat ruse që kishin okupuar Aeroportin e Prishtinës, një ditë më herët. Aty palët i ngrehën armët drejt njëri-tjetrit.

“Për një çast mendova se do të isha dëshmitar i fillimit të Luftës së Tretë Botërore!” kujton ai, tani i relaksuar me kujtimin se dikush ishte më gjakftohtë në atë moment.

“Ndërhyri brigadieri Rollo dhe urdhëroi luftëtarin (britanik) të kthehej 20 metra prapa. Kjo e shtensionoi situatën”.

Kjo situatë do t’i shfaqej vetëm disa orë pas arritjes në Kosovë nga ana e Maqedonisë. Teksa pamja që kishte hasur me të hyrë këtu, i mbetet e paharruar.

“Unë kurrë nuk kam përjetuar një mirëseardhje të tillë, njerëzit madje kanë hedhur lule në automjetet tona. E dija se ky ishte një moment në kohë që nuk kishte gjasa ta përjetoja më kurrë”, kujton ai momentin e dytë unik nga misioni i parë në Kosovë.

Kjo, derisa i treti është fort tronditës. Ishte momenti kur një i moshuar i kërkoi diçka pasi forcat serbe i kishin vrarë më të dashurit e tij.

“Një i moshuar më kërkoi shtatë çanta kufomash për të varrosur të gjithë anëtarët e ngushtë të familjes së tij. Të gjithë ishin qëlluar dhe hedhur në pusin jashtë shtëpisë së tij”, mban mend Browning.

“Unë nuk qaj, kam parë shumë gjëra të këqija si ushtar, por atë mbrëmje kur isha vetëm ndjeva një trishtim të thellë që është vështirë të përshkruhet”.

Mes tjerash, ushtaraku thotë se pos që ishte veprimi më i duhur ndërhyrja e NATO-s është turp që një operacion si ai në Kosovë nuk u përsërit më, kudo në botë ku ka nevojë.

Por, për shkak se ende është në detyrë, përmbahet të komentoj zhvillimet në Ukrainë.

INTERVISTA E PLOTË:

Si ka qenë ardhja juaj në Kosovë?

Martin Browning: Unë isha vendosur në Maqedoni dhe Shqipëri për disa muaj para se të dinim se do të hynim në Kosovë më 12 qershor 1999. Unë jam një oficer inxhinier luftarak, kështu që aftësitë e mia në ndërtim ushtarak ishin përdorur për të ndihmuar në ndërtimin dhe mirëmbajtjen e kampeve të refugjatëve . Ne (Forcat Ushtarake Britanike) punuam me agjencitë e OKB-së dhe OJQ-të për t’u përpjekur të qëndrojmë përpara numrit të madh të njerëzve që dëboheshin nga Kosova.

Ndonjëherë mijëra persona e kalonin kufirin me një lëvizje, ne gjithmonë ia dilnim mbanë, por ishte një operacion shumë i afërt. Pavarësisht se sa të lodhur dhe të frustruar u bëmë, e dinim se ishte shumë, shumë herë më keq për refugjatët.

Çfarë dinit për luftën që po ndodhte në Kosovë?

Martin Browning: Takova dhe bisedova me shumë njerëz nga Kosova gjatë atyre muajve në kampe, mendoj se fillova të kuptoj disa nga ato që kishin vuajtur, por nuk mund të pretendoj se e dija vërtetë se sa e keqe ishte ajo që po përjetonin, kjo nuk ishte e mundur, nëse nuk e keni kaluar vetë!

Pjesa tjetër e informacionit tim erdhi nga përditësimet e inteligjencës ushtarake dhe nga mediat.

Cila ishte përshtypja juaj për shqiptarët e Kosovës që erdhët për të çliruar dhe me çfarë u përballët në ditët e para në Kosovë?

Martin Browning: Sapo dolëm nga Lugina nga kufiri me Maqedoninë dhe përtej Kaçanikut filluam të shohim njerëz që dilnin nga shtëpitë e tyre dhe qëndronin buzë rrugës.

Unë kurrë nuk kam përjetuar një mirëseardhje të tillë, njerëzit madje kanë hedhur lule në automjetet tona. E dija se ky ishte një moment në kohë që nuk kishte gjasa ta përjetoja më kurrë.

Unë kalova në Kosovë herët gjatë ditës me pjesëtarët kryesorë të Brigadës së 4-të të blinduar, rrugës për në Prishtinë më urdhëruan të shkoja me komandantin e brigadës (brigadier Rollo) në aeroport. Ai ishte urdhëruar të përballej me forcat ruse që kishin pushtuar Aeroportin e Prishtinës. Kështu që nuk arrita në Prishtinë deri në pasditen e 13 qershorit. Qyteti ishte ende pjesërisht i pushtuar nga paraushtarakët serbë, situata ishte e tensionuar. Ne (anglezëve) na duheshin të dyja brigadat tona (me rreth 10,000 trupa) për të ruajtur dhe kontrolluar qytetin.

Gjatë gjithë kohës që popullsia vendase shqiptare ishte në anën tonë, kjo bëri të mundur që përfundimisht të viheshin gjërat nën kontroll.

A mund të na tregoni më shumë për përballjen me forcat ruse në aeroportin e Prishtinës. Çfarë ndodhi në të vërtetë atë ditë dhe si u vu situata nën kontroll?

Martin Browning: Në momentin që mbërrita me komandantin e Brigadës 4, komandanti i brigadës sonë të 5-të të parashutistëve, brigadier Freer ishte tashmë aty dhe po fliste me komandantin e brigadës ruse. Transportuesit tanë të personelit të blinduar ishin edhe në pjesën e jashtme të perimetrit të kompleksit të aeroportit. Rusët kishin arritur të ndërtonin një breg tokësor rreth ndërtesave kryesore, përfshirë kullën e kontrollit. Aty kishte vetëm një rrugë dhe e kishin bllokuar me një nga automjetet e blinduara, të llojit BTR 80 me 8 rrota).

Kur komandanti i Brigadës 5 u përpoq të dilte me Land Rover-in e tij, ata (rusët) e nxorën jashtë sepse menduan se automjetet tona të blinduara do të futeshin me forcë. Kjo e mërziti komandantin e togës ruse sa i urdhëroi njerëzit e tij të vendosnin helmetat e tyre dhe të përgatisnin armët e tyre. Ata e hetuan mitralozin e rëndë tek luftëtarët tanë.

Nga ana tjetër, komandanti ynë e hetoi topin e tij 30 mm. Ajo armë ishte më e mirë se ajo në BTR. Për një kohë mendova se do të isha dëshmitar i fillimit të Luftës së Tretë Botërore! Por, ndërhyri brigadieri Rollo dhe urdhëroi luftëtarin britanik të kthehej 20 metra prapa. Kjo e shtensionoi situatën.

A keni kontakte me ndonjë kosovarë që nga koha e shërbimit?

Martin Browning: Kam humbur kontaktet me kosovarët me të cilët kam punuar në vitin 1999, por (shih më poshtë) që atëherë jam kthyer dhe kam takuar disa njerëz të mëdhenj të asaj kohe.

A e keni vizituar Kosovën që nga përfundimi i luftës dhe çfarë dini për Kosovën e pasluftës?

Martin Browning: Unë jam ende në shërbimin ushtarak, sapo kam përfunduar turneun e dytë të detyrës në Kosovë (pas më shumë se 20 vjeti) si këshilltar në Forcën e Sigurisë së Kosovës (2 vjet nga 19 dhjetori deri më 22 janar). Ishte fantastike të kthehesha pas kaq shumë kohësh.

Nuk do ta lë edhe 20 vjet para se të kthehem përsëri!

23 vjet më vonë, si e shihni misionin tuaj në Kosovë? A do të bënit të njëjtën gjë tani nëse do të ishit në të njëjtën situatë?

Martin Browning: Mendoj se ishte një përpjekje shumë e vlefshme dhe është turp i madh që NATO nuk ka mundur ta përsërisë atë lloj operacioni që atëherë.

A mund të ndani me lexuesit ndonjë histori të veçantë gjatë shërbimit tuaj në Kosovë?

Martin Browning: Ka shumë, shumë për të gjetur kohë për të shkruar tani, kështu që unë do të përmend një.

Kam punuar në shtëpinë e “CIMIC” për një kohë sepse kam njohur shumë njerëz të OKB-së dhe OJQ-ve. Një ditë hyri një zotëri i moshuar, ai ishte i qetë dhe dinjitoz. Shumë njerëz të tjerë po shtynin dhe bërtisnin për problemet e tyre që ne t’i dëgjonim, të përpiqeshim dhe (me të drejtë) të merrnin ndihmën tonë.

Më në fund, zotëria i vjetër mundi të tërhiqte vëmendjen time dhe gjithçka që ai kërkoi ishin shtatë çanta trupash për të varrosur të gjithë anëtarët e ngushtë të familjes së tij. Të gjithë ishin qëlluar dhe hedhur në pusin jashtë shtëpisë së tij.

Unë nuk qaj, kam parë shumë gjëra të këqija si ushtar, por atë mbrëmje kur isha vetëm ndjeva një trishtim të thellë që është vështirë të përshkruhet.

Nuk do ta harroj kurrë forcën dhe dinjitetin e atij shpirti të butë.

Duke pasur parasysh agresionin rus në Ukrainë, a duhet të ndërhyjë bashkësia ndërkombëtare edhe në Ukrainë?

Martin Browning: Unë e di se cilat janë mendimet e mia personale, por duke qenë se jam ende duke shërbyer në ushtri, do të më duhet të ndjek linjën aktuale zyrtare të Mbretërisë së Bashkuar për ndërhyrjen.